Bên cạnh việc được quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật, cá nhân cũng có quyền được từ chối di sản. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cá nhân cũng được từ chối. Bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cung cấp đến bạn đọc nội dung từ chối nhận tài sản thừa kế theo quy định của pháp luật hiện hành.
Từ chối nhận tài sản thừa kế là gì
Đầu tiên, khái niệm di sản được quy định trong điều 612 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định “Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác”. Tài sản thừa kế chính là khối tài sản thuộc quyền sử hữu của người mất để lại cho người còn sống (di sản).
Từ chối nhận tài sản thừa kế là việc cá nhân, tổ chức được quyền hưởng di sản thừa kế thông qua di chúc hoặc theo quy định pháp luật nhưng họ thể hiện ý chí không muốn nhận di sản đó.
Thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại
Điều 615 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định những nghĩa vụ tài sản do người chết để lại, bao gồm:
- Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
- Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thoả thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại.
- Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
- Trường hợp người thừa kế không phải là cá nhân hưởng di sản theo di chúc thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.
Như vậy, những người thừa kế phải chịu trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản mà mình nhận được.
Người thừa kế có được từ chối nhận tài sản thừa kế không
Theo quy định của điều 610 Bộ Luật Dân sự quy định về quyền bình đẳng về thừa kế của cá nhân, cụ thể “Mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật”.
Tiếp đó, Điều 620 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định về từ chối nhận di sản thì:
- Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
- Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
- Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.
Từ hai quy định trên, ta có thể thấy mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác cũng như quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Đồng thời, người thừa kế cũng có quyền từ chối nhận di sản trừ trường hợp việc từ chối này nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình với người khác.
Bởi ngoài việc được hưởng di sản thì người thừa kế còn phải có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Do đó, chỉ trong trường hợp không phải trốn tránh nghĩa vụ tài sản thì người thừa kế mới có quyền từ chối nhận di sản.
Điều kiện để được từ chối nhận di sản thừa kế
Mặc dù tại điều 620 quy định rằng người thừa kế hoàn toàn có quyền từ chối nhận di sản thừa kế nếu không phải vì trốn tránh thực hiện nghĩa vụ nhưng để việc từ chối này hợp pháp thì vẫn phải đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Người từ chối phải là người có quyền được hưởng di sản thừa kế;
- Lập thành văn bản, gửi đến người quản lý di sản, người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia đi sản thừa kế để biết;
- Thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.
Thời hạn từ chối nhận tài sản thừa kế
Trước đây, tại điều 642 Bộ Luật Dân sự 2005 quy định thời hạn từ chối nhận di sản thừa kế là 06 tháng kể từ ngày mở thừa kế. Sau thời hạn này nếu không từ chối thì được coi là đồng ý nhận thừa kế.
Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự 2015 đã bãi bỏ quy định này nhằm để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người nhận thừa kế và các cá nhân, tổ chức liên quan. Theo đó, tại khoản 3, Điều 620 Bộ luật dân sự năm 2015 chỉ quy định rằng việc từ chối di sản chỉ cần được thực hiện trước thời điểm phân chia di sản.
Như vậy, việc từ chối không bắt buộc phải thực hiện trong thời hạn 06 tháng như trước đây nữa mà chỉ cần trước thời điểm phân chia di sản thừa kế là được.
Văn bản từ chối nhận di sản có phải công chứng không
Tại Bộ Luật Dân sự 2005 quy định “Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản; người từ chối phải báo cho những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản, cơ quan công chứng hoặc Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có địa điểm mở thừa kế về việc từ chối nhận di sản”.
Như vậy, trước đây quy định tại Bộ Luật Dân sự 2005 quy định đối với việc từ chối nhận tài sản thừa kế phải bắt buộc công chứng tại cơ quan công chứng hoặc chứng thực tại Ủy ban nhân dân xã.
Tuy nhiên, hiện nay Bộ Luật Dân sự 2015 lại quy định việc từ chối nhận tài sản thừa kế không bắt buộc phải công chứng, chứng thực mà chỉ cần người từ chối nhận tài sản thừa kế lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
Bên cạnh đó, điều 59 Luật Công chứng 2014 quy định về công chứng văn bản từ chối nhận di sản “Người thừa kế có thể yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Khi yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người yêu cầu công chứng phải xuất trình bản sao di chúc trong trường hợp thừa kế theo di chúc hoặc giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng theo pháp luật về thừa kế; giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết”.
Như vậy, người từ chối nhận di sản thừa có có quyền yêu cầu văn phòng công chứng hoặc phòng công chứng công chứng cho mình văn bản từ chối nhận di sản.
từ chối nhận tài sản thừa kế
Khi yêu cầu công chứng, người yêu cầu cần chuẩn bị các giấy tờ sau:
- Xuất trình bản sao di chúc trong trường hợp thừa kế theo di chúc
- Giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng
- Giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết
Có được đổi ý khi đã từ chối nhận di sản không
Theo quy định hiện nay, từ chối nhận di sản chỉ cần thực hiện trước thời điểm phân chia di sản và phải báo cho những người liên quan biết. Do đó, nếu đã từ chối di sản thừa kế nhưng không thực hiện theo đúng hình thức, điều kiện… thì việc từ chối sẽ không có hiệu lực.
Cụ thể, trong một số trường hợp sau, việc từ chối sẽ không được công nhận và người thừa kế hoàn toàn có quyền “đổi ý”:
- Việc từ chối nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản như nghĩa vụ cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại… của người thừa kế với người khác;
- Không được lập thành văn bản và không được gửi đến những người liên quan;
- Từ chối di sản sau thời điểm phân chia di sản…
Thủ tục công chứng văn bản từ chối nhận di sản
+ Bước 1: Nộp hồ sơ
Theo Điều 59 Luật Công chứng, khi muốn từ chối nhận di sản, người thừa kế phải chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ sau:
- Phiếu yêu cầu công chứng;
- Bản sao di chúc nếu thừa kế theo di chúc hoặc giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng nếu chia thừa kế theo pháp luật;
- Giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết;
- Dự thảo Văn bản từ chối nhận di sản thừa kế (nếu có);
- Các giấy tờ nhân thân: CMND hoặc hộ chiếu hoặc căn cước công dân, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú… của người từ chối nhận di sản thừa kế.
Sau khi chuẩn bị đầy đủ các loại giấy tờ, tài liệu trên thì người từ chối đi sản sẽ nộp tại tổ chức hành nghề công chứng (Phòng công chứng hoặc Văn phòng công chứng).
+ Bước 2: tiếp nhận và xử lý yêu cầu công chứng
- Sau khi đến tổ chức hành nghề công chứng, người thừa kế sẽ được Công chứng viên kiểm tra hồ sơ, tài liệu.
- Hồ sơ đầy đủ: Công chứng viên tiếp nhận, kiểm tra và giải thích quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc từ chối. Đồng thời sẽ kiểm tra dự thảo (nếu có) hoặc soạn dự thảo văn bản từ chối. Sau khi đọc lại dự thảo, người yêu cầu công chứng sẽ được hướng dẫn ký vào từng trang của văn bản;
- Hồ sơ không đầy đủ: Công chứng viên tiếp nhận, kiểm tra và thông báo bổ sung giấy tờ theo quy định. Trong trường hợp yêu cầu từ chối không thể thực hiện được, Công chứng viên sẽ trả lại hồ sơ và giải thích rõ lý do.
+ Bước 3: Công chứng viên ký công chứng và trả kết quả
- Công chứng viên sẽ yêu cầu người từ chối di sản xuất trình các giấy tờ (bản chính) theo quy định để đối chiếu và ghi lời chứng, ký công chứng;
- Sau khi đã ký, đóng dấu vào văn bản từ chối, người yêu cầu công chứng phải trả phí, thù lao công chứng theo quy định và nhận lại văn bản từ chối di sản thừa kế đã được công chứng.
Đặc biệt, khi thực hiện công chứng văn bản từ chối nhận di sản thừa kế, phí và thù lao công chứng được thực hiện như sau:
- Phí công chứng: 20.000 đồng (theo thông tư số 257/2016/TT-BTC)
- Thù lao công chứng: Do tổ chức hành nghề công chứng và người yêu cầu công chứng tự thỏa thuận nhưng không được vượt quá mức trần thù lao do UBND cấp tỉnh ban hành (Điều 67 Luật Công chứng 2014).
Trên đây là toàn bộ tư vấn của Luật Rong Ba về từ chối nhận tài sản thừa kế. Nếu như bạn đang gặp phải khó khăn trong quá trình tìm hiểu về từ chối nhận tài sản thừa kế và những vấn đề pháp lý liên quan, hãy liên hệ Luật Rong Ba để được tư vấn miễn phí. Chúng tôi chuyên tư vấn các thủ tục pháp lý trọn gói, chất lượng, uy tín mà quý khách đang tìm kiếm.
